برجام لرزان!
برجام لرزان!
مجتبی عمادی
💫روابط ایران و آمریکا در طی چهل و سه سال اخیر خصمانهتر شده است که به نظرم با قدرت گرفتن ایران در منطقه جدی و جدیتر شده است. شاید سرنوشتی چون کشورهای دیگر انقلابی برای ایران هم به تصویر کشیده بودند اما به علت ویژگیهای ایران و ایرانیان که آنها را در سه عامل بزرگی ایران، شیعه بودن و وطن دوستی خلاصه میکنم؛ آنچه میخواستند محقق نشده است؛ البته هزینههای جدی بر ایران و ایرانیان اعمال کردهاند که به نظرم چنانچه عملِ موثر جامعِ کلنگری برای آنها نشود به نقطهی غیرقابل بازگشت(point of no return) میرسیم. این نقطه در حوزه علوم زیستی مولکولی هم دارای اهمیت است.
💫نقطهی غیر قابل بازگشت در علوم زیستی مولکولی به زیبایی در مرگ برنامهریزی شدهی یاخته خود را نشان میدهد. ما طیفی از مرگ یاخته را در یاختههای هستهدار از جمله انسان داریم که کنترلهای مختلف و پیامدهای مختلفی دارند. آن نوعی که مد نظرم است، در انگلیسی آپوپتوز (خزانیاختهای در فارسی) خوانده میشود که مرگی با حساب و کتاب و با عاقبت خیر برای خود یاخته و کلیت آن موجود زنده است. یاختههایی که به دلایل مختلف آسیب جدی دیدهاند، به خصوص آسیب جدی غیر قابل ترمیم در مادهی ژنتیک خود، تصمیم میگیرند که در حرکتی نوعدوستانه خود را فدای کل کنند و وارد خزانیاختهای شوند. در طی این فرایند نقطهای وجود دارد که چنانچه یاخته از آن نقطه بگذرد دیگر امکان بازگشت ندارد و بایستی تا انتهای مسیر که البته مرگی با عاقبت خوش است را طی کند. البته میدانیم که یاخته تا آنجا که بتواند تلاش میکند تا حیات خود را حفظ کند.
💫تقریبا اکنون بسیاری میدانند که انرژی هستهای صرفا بهانهای از طرف آمریکا برای منزوی کردن و فشار بر ایران است چون دیگر حقوق بشر حنایش آنچنان رنگی ندارد. البته چنانکه وقایع را درک میکنم، آنها در نبردی ترکیبی فرسایشی هدفمند با ایران هستند و از هیچ ابزاری صرف نظر نمیکنند چنانکه برگزاری دادگاه مردمی آبان در لندن و حمید نوری در استکهلم و به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان را به یکدیگر مرتبط میدانم. آنها البته نمیخواهند ایران به صورتی دچار بینظمی شود که سیل مهاجران به سوی اروپا سرازیر شوند؛ میخواهند حکومت را به نقطه غیر قابل بازگشت از نوع خزانیاختهای هدایت کنند که پس از آن نیروهای طرفدار و مطیع آنان در کشور به قدرت برسند. از همین رو کاهلی، سستی، عدم تصمیمگیری، تصمیمگیری غلط، تصمیمگیری محلی جزءگرایانه، و تصمیمگیری چند بعدی غیر تلفیقی کاملا به ضرر ایران و ایرانیان است.
💫چنانچه با خوشبینی هم به مذاکرههای نوامبری/آذری دولت سیزدهم با سایر اعضای برجام بنگریم، در بهترین حالت تا ۲۰۲۴ بخشی از تحریمها معلق خواهند شد و به احتمال زیاد از ۲۰۲۵ دوباره همان روندی که در دورهی ترامپ شاهدش بودیم را خواهیم دید. پیامد مستقیم چنین روندی، عدم #امنیت_سرمایهگذاری در ایران است. در کنار سایر ابرچالشهایمان- تامین پایدار آب و تورم مزمن دو رقمی- نرخ منفی تشکیل سرمایه ثابت هم اضافه شده است که به معنای مستهلک شدن آنچه داریم است و در نتیجه به عنوان مثال روبهرو شدن با قطعی برق، گاز، کاهش تولید، گرانی محصول تولید شده و موارد دیگر است. توجه کنیم که با وجود فشار حداکثری و چنین ابرچالشهایی، همچنان انحصار، تعارض منافع و رانت در بستر عدم شفافیت که آن را تحریم داخلی مینامم متاسفانه وجود دارد؛ به عنوان مشتی نمونه خروار به نامهی آن چهار رکن به اصطلاح نظام سلامت به رئیس جمهور در خصوص عدم افرایش ظرفیت رشته پزشکی و اظهارنظرهایشان در خصوص عدم برگشت و ادغام آموزش پزشکی در بدنهی وزارت علوم بنگرید.
💫تاکنون آمریکای تکابرقدرت افولیابنده قادر به تغییر رژیم در ایران نبوده است؛ ما هم نمیتوانیم آمریکا را تغییر دهیم؛ چنانکه نمیتوانیم اروپاییها را از آمریکا جدا کنیم. توجه کنیم که روسیه و چین در اوج رقابت/دشمنی با آمریکا همچنان با آن کار میکنند. نکتهی گنگ مذاکرههای اخیر برایم آن است که چرا عامل اصلی ایجاد فشار بر ایران در مذاکره حضور ندارد. ما به عملگرایی بدون احساس در نظام بینالملل نیاز داریم؛ البته کار به شدت سختی است.
💫اروپا که هرگز، چین و روسیه هم فقط در راستای منافع ملی خود ممکن است در مقابل آمریکا امتیازهایی به ایران بدهند. در نقطه کنونی، به نظرم دستکم برای میان مدت ما به همزیستی مسالمت آمیز با آمریکا نیاز داریم چنانکه با صدام بعثی هم داشتیم تا به دست عدالت سپرده شد. موشک پیشرفته، پهپادها که تازه فهمیدهاند چه پیشرفتی در آن کردهایم، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، متون علمی منتشر شده توسط پژوهشگران، ساخت واکسن و موارد دیگر افتخارآفرین چنانچه با نارضایتی و یاس عامه مردم جهت غلبه بر ابرچالشها قرین گردد، زایل میگردد. به عمل موثر کلنگر با نتایج ملموس نیاز داریم.
آذر ۱۴۰۰
