سلطان، به ما رحم کن!
مجتبی عمادی
?سلطان، تا آنجا که می‌دانم فردی قدر قدرت بوده است که برای خود کیا و بیایی داشته و جان‌نثاران و چاپلوسان در گرداگرد او بوده‌اند و جان و مال مردم را در اختیار داشته است؛ چنانکه مثلا خود را سایه خدا در زمین می‌دانسته است. پس، واژه سلطان بار معنایی ویژه دارد‌.
?سرطان، در بیش از نود درصد موارد تک‌گیر است که حتی پژوهشگر برجسته، وگل اشتاین، آن را به شانس و احتمال ربط داده است؛ اما کمتر از ده درصد موارد در بستری ارثی-خانوادگی رخ می‌دهند. به عنوان مثال، در بیماری FAP تعداد زیادی پولیپ در روده فردی که ژن معیوب APC را به ارث برده است، ایجاد می‌شود و لذا بخش زیادی از این افراد با سرطان کولون مواجه می‌شوند (https://ghr.nlm.nih.gov/condition/familial-adenomatous-polyposis). یا مثلا در خانواده‌هایی که فرزندان ژن BRCA1 یا BRCA2 معیوب را به ارث می‌برند، نرخ سرطان پستان به شدت افزایش می‌یابد.
?به تازگی سلطان دیگری به اعدام محکوم شد. از حقوق چیزی نمی‌دانم و در این مورد اظهار نظر نمی‌کنم؛ اما اینکه ما در سالهای اخیر با سلاطین مختلفی در اخبار آشنا می‌شویم که در صورت محاکمه به اعدام محکوم می‌شوند، برایم به شدت سوال برانگیز شده است که آخر اینان چه سلطانهای فشلی هستند! به خاطر بیاوریم که سلطان چنانکه توصیفش کردم، قدر‌ قدرت است، شبکه‌ای از افراد را گرد خود دارد، به راحتی قابل سرنگون کردن نیست و موارد دیگر. پس این سلاطین شکر، سکه، خودرو و موارد دیگر در واقع سلطان نیستند؛ خلافکارانی نگون بخت هستند که وسوسه بیشتر آنان را فریفته است و در شبکه‌ای که دست به فعالیت می‌زده‌اند، به عنوان یکی از هاب‌ها عمل می‌کرده‌اند.
?قدرت وسوسه زیاد است، شدید است. پژوهش های اقتصاد رفتاری را ببینید که پیشنهاد معماری انتخاب را مطرح می‌کنند. مثال کلاسیکش داستان اولیس است که هنگامیکه می‌خواست از کنار جزیره‌ای که زنانی خاص آهنگی را می‌نواختند که شنوندگان را یارای مقاومت در برابر آن نبود و لذا کشتی را به سوی آن جزیره می‌بردند و جان خود را در راه این وسوسه می‌دادند، در گوش ملوانان کشتی موم ریخت و خودش را هم به دکل کشتی بست تا به سلامت از آن ناحیه بگذرند! پول، حلال مشکلات است و بسیاری از استعاره‌ها یا وقایع عینی در جامعه که قدرت پول را نشان می‌دهند؛ وسوسه شدیدی در افراد ایجاد می‌کنند تا سریعتر پولدار شوند.
?اینکه مثل پولیپ ها در بیماری FAP، ما به تعداد زیاد سلطان تولید می‌کنیم از واقعه‌ای تلخ حکایت می‌کند. چنانکه ماده ژنتیک بنیان و اساس ساختار و عملکرد سلول و موجود زنده است و چنانکه معیوب باشد، به شدت احتمال بیماری منجمله سرطان را زیاد می‌کند؛ ظهور سلطالین پوشالی هم حکایت از آن دارد که مجموعه قوانین ما معیوب هستند که اجازه ظهور مداوم این تعداد از سلاطین پوشالی را می‌دهد: تعارض منافع، انحصار، سوگلی‌گرایی، عدم شفافیت و موارد دیگر. اگر می‌خواهیم دیگر سلاطین پوشالی را نبینیم، از طرف سازمان‌های خاص و کشورهای خاص و با کد حقوق بشر متهم به موارد زیاد اعدام نشویم، و فساد را ریشه‌ای مرتفع کنیم بایستی به ژنهای معیوب ایجاد کننده فساد بپردازیم و آنها را اصلاح کنیم؛ صرف پرداختن به پولیپ‌ها به صورت منفرد چاره کار نیست!
صد هزاران دام و دانه‌ست ای خدا

ما چو مرغان حریص بی‌نوا

می‌رهانی هر دمی ما را و باز

سوی دامی می‌رویم ای بی‌نیاز

ما درین انبار گندم می‌کنیم

گندم جمع آمده گم می‌کنیم

می‌نیندیشیم آخر ما بهوش

کین خلل در گندمست از مکر موش

موش تا انبار ما حفره زدست

و از فنش انبار ما ویران شدست

اول ای جان دفع شر موش کن

وانگهان در جمع گندم جوش کن

@EmadibaygiGleam
@DrEmadibaygi