از کولرهای آبی مرسوم تا فیلم های علمی-تخیلی ایرانی
مجتبی عمادی

?تبلیغی توسط یک شرکت ساخت کولرهای اسپلیت در صدا و سیما پخش می شود که “هوا گرمه و خرما پزونه”. در پایان آن تبلیغ البته ذکر می شود که دمای مورد انتظار ۲۴ درجه است. “خرما پزون” تداعی کننده هوای کاملا گرم و کلافه کننده است و از حیث یافته های اقتصاد رفتاری بیشتر تشویق کننده استفاده از اسپلیت ها در دماهای پایین تر و به مدت طولانی تر است.
?در کنار اسپلیت ها که غالبا در استانهای حاشیه دریای خزر در شمال و حاشیه خلیج فارس و دریای عمان در جنوب استفاده می شود؛ در سایر استانهای کشور معمولا از کولرهای آبی ۷۰۰۰ استفاده می شود. دستکم در چهل تا پنجاه سال اخیر فناوری این کولرها، تا آنجا که می دانم، تغییری نیافته است. واضح است آنچه در طی چندین دهه تغییر نیافته است تا چه حد از حیث مصرف آب و برق بهینه است! به اخباری از این دست (https://www.google.com/amp/s/www.isna.ir/amp/98031908028/) در هر تابستان عادت کرده ایم که وزارت نیرو اقدام لازم را انجام داده است؛ مردم هم رعایت کنند تا بگذرد!
?براساس آمار هنگامیکه میزان مصرف برق، گاز، آب، بنزین، شکر، روغن، گوشت قرمز و نان در ایران با نرم جهانی مقایسه می شود؛ به جز گوشت قرمز، در سایر اقلام با مصرف مازاد جدی رو به رو هستیم به طوریکه سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار را که ۱۰ برابر تجارت با اروپا است، هدر می دهیم.
? ایران جزء کشورهای گرم و خشک جهان است که در طول تاریخ با فناوری بادگیر و قنات بر این گرمی و خشکی غلبه می یافته است. گرمی و خشکی کشور با توجه به تغییرات اقلیم در سطح جهان، در ایران نیز جدی تر شده است. به زاینده رود که همیشه در طول سال جاری بود و اکنون برای مدتی در هر سال جاری است، به عنوان نمونه ای از خروار اشاره می شود.
?مراجعه به پایگاه پایش کارآفرینی جهانی (GEM) به آدرس (https://www.gemconsortium.org/data)، مشاهده برنامه هایی چون پایش، و مشاهده های شخصی نشان می دهد که هنجارهای فرهنگی و اجتماعی در کشور تسهیل کننده، تشویق کننده و برانگیزاننده در حوزه کارآفرینی نیست. کارآفرین با پذیرش ریسک و شناخت فرصت، با استفاده از خلاقیت و نوآوری در بازاری رقابتی، محصول/خدمتی را ارائه می دهد که برای جامعه مطلوبیت دارد. به عنوان مثال، تفاوت در خودروهای ساخت شرکت های کره ای مثل هیوندای و کیا با ایران خودرو و سایپا عمق فاجعه را در این بخش نشان می دهد.
?از حیث تاریخی چنانکه در کتب مختلف مثل “سیاست و اقتصاد عصر صفوی” باستانی پاریزی و “جامعه شناسی نخبه کشی” رضاقلی و “اقتصاد سیاسی ایران” کاتوزیان ذکر شده است، جامعه ایران دست کم در پانصد سال اخیر، اسیر در دست پادشاهان قدر قدرتی بود که به راحتی حقوق مالکیت افراد را نادیده می گرفتند و جامعه را به یک جامعه کوتاه مدت دلال و مخفی کار تبدیل کردند. چنانکه عجم اوغلو در کتاب “چرا ملت ها شکست می خورند” نوشته است و در کتب مختلف اقتصادی نیز بر آن تاکید می شود، احترام به حقوق مالکیت افراد از پیش نیازهای اساسی برای رشد، پیشرفت و توسعه (رپت) است. پس علت آنکه، علیرغم انقلاب و جایگزینی پادشاه با یک فقیه عادل جامع الشرایط، هنوز هنجارهای فرهنگی-اجتماعی تشویق کننده اختراع، ابداع و تجاری سازی محصول ها/خدمت های جدید کارآفرینان نیست؛ به آن بر می گردد که مدیران، ذی نفعان و تصمیم گیرانی فاسد چون حکومت علی (ع) وجود دارند که موجب اخلال در فرایند نوآوری و تولید مبتنی بر خلاقیت می شوند.
?عدم وجود خلاقیت و نوآوری در ارائه محصولی چون کولرهای آبی و عرصه های دیگر را می توان اینگونه نیز به تصویر کشید. بیاییم تصور کنیم که اولین فیلم سینمایی علمی-تخیلی ایرانی ساخته شده است! آیا به تماشای آن می رویم؟ آیا باورپذیر خواهد بود؟ آیا مانند فیلم های استودیوی مارول (https://www.marvel.com) پر بیننده خواهد بود؟ آیا بازیگران مطرح در آن بازی خواهند کرد؟ به نظرم پاسخ به عمده سوال ها منفی است! خلاقیت مبتنی بر تخیل و رویاپردازی بی پایان و نوآوری تجاری سازی شده در این دسته فیلم ها، تم اصلی است.
?بازدارندگی و تحریم ناشدگی با فروش صرف مواد خام طبیعی چون نفت، وجود انحصارهای مختلف، توزیع رانت هایی چون ارز ۴۲۰۰ تومانی و عدم تغییرات فرهنگی-اجتماعی برانگیزاننده تولید محصول/خدمت بر پایه خلاقیت مداوم به دست نخواهد آمد. شفافیت برانگیزاننده شایسته سالاری و مغلوب کننده سوگلی گرایی و تبعیض به همراه قانونگذاری عادلانه، چابک و شفاف، و قوه قضایی کارآمد از ملزومات حمایت کننده و مشوقی خواهند بود که جامعه را به سوی خلاقیت، نوآوری و اقتدار سوق خواهد داد.
@EmadibaygiGleam
@DrEmadiBaygi