اقتصادِ سیسیلی، اقتصادِ بخت آزمایی و اقتصادِ حرفِ مفت!
مجتبی عمادی
?قبلا در یادداشتی در همین کانال نوشته بودم (https://t.me/EmadibaygiGleam/1427) که مافیای ایرانی با مافیای سیسیلی تفاوت دارد چون آدمکشی عریان در مافیای ایرانی دیده نمی‌شود و مافیای ایرانی شامل شبکه‌ای از آدمها می‌شود که به دنبال استفاده بیشینه از رانت‌ها و انحصارها هستند. اما نحوه برخورد قلدرمابانه اکبر طبری در دادگاه که با مرگ مشکوک قاضی منصوری در رومانی همراه شد، انگار حکایت از تغییر رفتار جدی مافیای ایرانی و شباهت یافتن بیشتر به مافیای سیسل دارد.
?مرگ مشکوک/قتل افرادی چون عباس یزدان‌پناه، حمید حاجیان (وکیل حاجیان) و غلامرضا منصوری (قاضی منصوری) به همراه سکته‌ی همزمان سه متهم بانک سرمایه و احتمالا مواردی دیگر که ما نمی‌دانیم نشان از آن دارد که با پدیده‌ای پیچیده رو‌به‌رو هستیم که هر نوع کتمان آن، سرپوش گذاشتن بر آن، و فروکاستن آن به بزهی معمولی برای آینده کشور خطرناک است. چنین حذفهای فیزیکی تمیزی پیام روشنی را برای اعضای شبکه دارد: در معرض اتهام که قرار بگیری، حذفی؛ چه برسد که با پلیس و دادگاه همکاری کنی! چنین پیام شفاف و ترسناکی ریشه‌ی هر نوع مبارزه جدی با اژدهای هفت سر فساد را خواهد زد.
?به نظرم، پدیده‌ی قاضی منصوری پرده از وجود اقتصاد سیسیلی در کشورمان برداشت. اقتصاد سیسیلی که در فیلمهایی چون پابلوی دوست داشتنی، پدرخوانده و مرد ایرلندی به زیبایی نشان داده شده است، هنجارهای خاص خود را دارد و عملا نوعی نظام حکمرانی سلسله مراتبی است که از طریق پولهای کثیف خود در انتخاباتهای مختلف نیز تاثیر می‌گذارند و لذا کاملا بر جامعه‌ای که در آن حضور دارند اثر می‌گذارند. بنابراین، مافیای سیسلی/اسکوباری پدیده‌ای پیچیده، چند بعدی و دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر جامعه‌ای است که در آن حضور دارد. چنانچه نجنبیم، به مانند ایتالیا و به مانند اکنون که پذیرفته‌ایم با کرونا زندگی کنیم، بایستی حضور مافیا را بپذیریم.
?در کنار آن اقتصاد سیسیلی که می‌توانیم به عنوان یک نهاد در جامعه در نظر بگیریم، در این دوران تلاطم که کرونا، تحریم و میانکنش تاریخی ناموثر جامعه/نظام حکمرانی دست در دست هم فشاری سهمگین را بر آحاد مختلف جامعه به خصوص دهکهای آسیب پذیر وارد می‌کنند، با نوعی دیگر از اقتصاد هم روبه‌رو شده‌ایم: اقتصاد بخت آزمایی. اخیرا، برای ۲۵۰۰۰ خودرو، هفت میلیون نفر ثبت نام کرده بودند! در این حالت، برای حفظ ارزش پول، کالایی مصرفی تبدیل به کالایی سرمایه‌ای می‌شود؛ البته رانت حاصل-تفاوت قیمت کارخانه و بازار-نصیب عده‌ای می‌شود که بخت یارشان است. در قرن ۲۱ که خودوری آخرین مدل را می‌توانی قسطی بخری، بایستی بخت یارت باشد که نوعی با کیفیت نازل را ابتیاع کنی!
?به آن دو اقتصاد ناهنجار فوق، اقتصاد حرفِ مفت را هم بایستی اضافه کنیم. همتی، رئیس فعلی بانک مرکزی، که در ابتدای مسئولیتش خوب عمل کرد، دارد به همان سرنوشت اسلافش در دولتهای نهم تا یازدهم گرفتار می‌شود. در جامعه‌ای که همه نوع اقتصاد ناهنجاری امکان ظهور و حضور دارد اما از اقتصاد رقابتی خبری نیست، بایستی شاکر باشیم که تاکنون گرفتار ابر تورم نشده‌ایم.
?وقایع اخیر دو جنبه جالب زیست‌شناسی سامانه‌ای را به عیان نشان می‌دهد: به‌هم‌پیوستگی (interconnectedness) و هم‌شنوایی (crosstalk). نیاز داریم با سرعت، دقت، بدون واژه‌پریشی، منطقی، علمی و به طور جامع ضعفها و چالشهایمان را لیست، رتبه‌بندی و مرتفع کنیم. گاهی، زود دیر می‌شود.
جهد کن جهد که وقت من و تو در گذر است
سعی کن سعی که این عمر بسی مختصر است
@EmadibaygiGleam
@DrEmadibaygi