مجتبی عمادی

“رئیس مرکز مدیریت پیوند و امور بیماری های وزارت بهداشت گفت: روزانه ۷ تا ۱۰ نفر بر اثر کمبود ارگان‌های پیوندی جان خود را از دست می دهند. لذا در سال‌های گذشته پیوند عضو در کشور رشد مناسبی نکرده است. وی تصریح کرد: سالانه ۱۶ هزار نفر در کشور بر اثر تصادفات جاده‌ای و حوادث جان خود را از دست می‌دهند که از این تعداد ۸۰۰۰ نفر دچار مرگ مغزی هستند که می‌توان اعضای بدن آن‌ها را اهدا کرد. ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ اهدا از این تعداد مرگ مغزی ممکن است اتفاق بیفتد؛ اما در حال حاضر امر اهدا در کشور کمتر از ۱۰۰۰ مورد است. در صورتی که ۲۵ هزار نفر نیازمند پیوند در کشور وجود دارد. وی افزوده است: در جمعیت ۸۰ میلیون نفری، تعداد اهدای عضو در میلیون (PMP) عدد ۳۰ است ولی باید عدد ایده آل ۴۸ باشد. البته عدد ۳۰ مطلوب است؛ اما متاسفانه در کشور ما این میزان ۱۱.۵۷ (حدود ۱۲) است.” (https://www.isna.ir/news/97071608885/روزانه-دست-کم-۷-نفر-بر-اثر-کمبود-عضو-پیوندی-فوت-می-کنند).

در زمینه اهداء اعضای بدن، بسیاری از کشورها نسخه ای از “خط مشی اعلام حضور” را انتخاب می کنند که عبارت است از گامی مثبت مثل تکمیل فرم جهت ثبت نام خود در فهرست اهداکنندگان. عواملی چون رخوت، بیزاری از زیان و خویشتن داری (سوگیری به زمان حال) مانع از مشارکت فراگیر افراد در این گونه طرح ها می شود؛ به گونه ای که غالبا کمتر از نیمی از جمعیت اعلام حضور می کنند.
از طرفی، در برخی کشورهای اروپایی چون اسپانیا، “خط مشی اعلام انصراف” یا “رضایت مفروض” را انتخاب نموده اند. در این حالت فرض بر آن است که شما اجازه اهداء اعضای خود را می دهید، مگر آنکه به روشنی گزینه انصراف را انتخاب کنید و اسم تان را در فهرست مخصوص به آن قرار دهید. از قرار معلوم، این کشورها آن خط مشی را سفت و سخت اجرا نمی کنند؛ بلکه اعضای گروه پزشکی از اعضای خانواده متوفی می پرسند که آیا به اهداء اعضای خویشاوند مرحوم شان اعتراضی دارند؟ این سوال اغلب در لحظات فشار شدید هیجانی مطرح می شود. نکته بدتر آن است که ممکن است بازماندگان از امیال متوفی خبر نداشته باشند.
در ایالت ایلینویز آمریکا شکل دیگری در این مورد اتخاذ شده است. وقتی افراد برای تمدید گواهینامه خود مراجعه می کنند، از آنها پرسیده می شود که آیا علاقه ای به اهداء عضو دارند؟ پرسش از افراد و ثبت فوری انتخاب های آنان، ثبت نام را برای اهداء آسان می کند. این رویکرد در ایالت های آلاسکا و مونتای آمریکا، اهدای عضو را به بیش از ۸۰ درصد رسانده است. این رویکرد توسط تیلر-برنده نوبل اقتصاد- “انتخاب آماده” (Prompted Choice) نامیده شده است. (کج رفتاری، ترجمه بهنام شهائی، ص ۴۸۳-۴۸۶).

بی شک تغییر رویکرد به “انتخاب آماده” به همراه ترویج فرهنگ مرتبط با آن به خصوص محترم شمردن این امر پسندیده (https://6abc.com/amp/society/staff-line-hospital-walls-in-walk-of-respect-for-organ-donor/4384474/?__twitter_impression=true) از خود بیمارستانها چنانکه در بیمارستانی در آیداهو انجام شد و افراد حاضر منجمله کادر بیمارستان از این امر آگاه شدند و به احترام متوفی در مسیر انتقال وی به اتاق عمل ایستادند (ستون احترام)، می تواند در تغییر فرهنگ نامناسب عدم اهدای عضو متوفیان مرگ مغزی در کشور تحولی جدی ایجاد نماید و اجازه دهد روزانه ۵ تا ۱۰ نفر “لحظات ناب زندگی” را دریابند.

شب بود و نسیم بود و باغ و مهتاب

من بودم و جویبار و بیداریِ آب//

وین جمله مرا به خامشی می گفتند

کین لحظه ی نابِ زندگی را دریاب//

“محمدرضا شفیعی کدکنی”

@EmadibaygiGleam