چکيده: به طور کلی هدف پژوهش های حوزه ژنتيک، درک چگونگی تاثير اطلاعات موجود در سلول ها بر عملکرد موجودات زنده و ميانکنش آن موجودات با محيط می باشد. بنابراين، اين هدف شامل مطالعه فرايندهای تکوينی، علت شناسی بيماری ها و موارد ديگری می گردد. به علت تاثير بر همه جوانب زندگی و در طی سرمايه گذاری های هدفمند، داده ها و نتايج کاربردی فراوانی در اين حوزه با کمک ابزارهای پيشرفته توليد شده است. از منظر فعاليت علمی و مدل های سنتی (CUDOS) و جديد (PLACE) ارايه شده برای آن، پژوهش های حوزه ژنتيک از هر دو منظر دارای اهميت هستند؛ زيرا يکی به ارتقاء جايگاه علمی کشور کمک می کند و ديگری باعث بهبود وضعيت زندگی مردم می گردد. در هر حال با توجه به هزينه بر بودن و زودبازده نبودن پروژه ها، نيازمندی به ابزارهای پيشرفته و گرانقيمت، عدم استفاده بهينه از داده های توليد شده جهانی، محدود بودن و توزيع ناکارای بودجه های پژوهشی، عدم وجود و حمايت از قوانين روشن و کاربردی جهت همکاری های واقعی درون و برون بخشی که به خوشه ای شدن مراکز دانشگاهی انجاميده و در نهايت وجود تحريم های ناعادلانه بين المللی که منجر به چند برابر شدن هزينه انجام پژوهش ها شده است؛ پيشنهاد می گردد تا پس از شناخت کامل مسايل مبتلا به کشور، اولويت بندی آنها و با ارجحيت مدل PLACE، قطب های واقعی علمی در کشور تشکيل گردد تا علاوه بر تفوق بر مشکلات موجود، کشور از نتايج سودمند سرمايه گذاری در اين زمينه بهره مند گردد.

کليد واژگان: پژوهش های ژنتيک، مدل های فعاليت علمی، هدفمندی سرمايه گذاری پژوهشی، تشکيل قطب های علمی  

۱٫ مقدمه

ژنتيک، برگرفته از واژه يونانی باستانی genetikos، حالت ملکی ساخته شده از واژه genesis به معنای خاستگاه، منشا، رستگاه؛ که در سال ۱۸۳۱ توسط Carlyle وضع گرديد؛ شاخه ای از علوم زيستی است که به مطالعه ژن ها، نحوه توارث صفات و تنوع موجود در ميان ارگانيسم های زنده می پردازد (King et al, 2006, p.178). ژن ها، واحدهای وراثت، که حاوی دستورالعمل های لازم برای تکوين هر موجود زنده ای می باشند؛ بخشی از مولکول دئوکسی ريبونوکلئيک اسيد (DNA) می باشند که در هسته سلول های يوکاريوتی چون سلول های انسانی وجود دارند. به طور کلی، هدف پژوهش های حوزه ژنتيک، درک چگونگی تاثير اطلاعات موجود در سلول ها بر عملکرد موجودات زنده و ميانکنش آن موجودات با محيط می باشد. بنابراين، اين هدف شامل مطالعه فرايندهای تکوينی، علت شناسی بيماری ها، پاسخ به داروها و موارد ديگری می گردد. فعاليت ژن ها، واحد های عملکردی ماده ژنتيک، تحت تاثير بخش های ديگر مولکول DNA از جمله عناصر تنظيمی چون پروموترها قرار می گيرد؛ لذا مطالعه اين بخش ها نيز در پژوهش های حوزه ژنتيک دارای اهميت می باشد. در مجموع می بايست بدين نکته اذعان نمود که فوايد بالقوه فراوان و متنوعی در پژوهش های اين حوزه وجود دارد. ژنوم، مجموعه کامل اطلاعات ژنتيکی موجود در هسته يک سلول است و بنابراين شامل کليه ژن های آن سلول يا ارگانيسم می شود. بنابراين بر خلاف پژوهش های حوزه ژنتيک که تمرکز بر مطالعه ژن های خاصی دارد، پژوهش های حوزه ژنوميک بر مطالعه مجموعه کامل ژن ها تمرکز دارد. به عنوان مثال، مطالعه بر روی ژن عامل بيماری رتينوبلاستومای ارثی می تواند از جنبه های گوناگونی چون شناسايی جهش ها، پلی مورفيسم ها و موارد متعدد ديگر صورت پذيرد؛ لذا، در چنين مطالعه ای تمرکز تنها بر بخشی از مولکول DNA يا ژنوم است که اين ژن در آن قرار گرفته است. در مطالعات حوزه ژنوميک اما، بخش های ديگر کل ژنوم نيز مورد تجزيه و تحليل قرار می گيرند و در نتيجه پژوهشگران اطلاعات بسيار زيادی به دست می آورند که ممکن است از ابتدا تمرکزی بر آن نداشته اند. بنابراين اگر مطالعه ای ژنومی جهت درک فاکتورهای ژنتيکی مرتبط با رتينوبلاستوما صورت گيرد، اطلاعات ژنتيکی ديگری مرتبط با بيماری های ديگر نيز ممکن است که در دسترس پژوهشگران قرار گيرد. در هر حال، معمولا اصطلاح پژوهش های حوزه ژنتيک در مفهومی گسترده که در برگيرنده پژوهش ها در هر دو حوزه ژنتيک و ژنوميک است، مورد استفاده قرار می گيرد.

۲٫ انواع پژوهش های حوزه ژنتيک و ژنوميک

بر مبنای مقاله نيکا (Nyika, 2009, p.s22) می توان پژوهش های اين حوزه را به انواع زير تقسيم بندی نمود:

۲-۱ پژوهش های ژنتيکی-اپيدميولوژيکی: در چند دهه گذشته، پژوهش های ژنتيکی-اپيدميولوژيکی متمرکز بر اختلال های تک ژنی مندلی چون هموفيلی ، بيماری هانتينگتون و ديستروفی عضلانی بعلاوه بيماری های پيچيده چون سرطان و ديابت افزايش يافته است. ظهور فناوری جديد تعيين ژنوتيپ در مقياس وسيع به طور عام و تکميل پروژه ژنوم انسان به طور خاص انجام تجزيه و تحليل های ژنومی جامع را امکانپذير نموده است و لذا انجام پژوهش های ژنومی بر روی بيماری های چند ژنی چند عاملی چون سرطان، ديابت، بيماری قلبی، فشار خون، اسکيزوفرنی، افسردگی و ناهنجاری های مادرزادی را تسهيل نموده است. در ايجاد اين بيماری های پيچيده، ژن ها و برخی عوامل محيطی به طور مشترک سهم دارند. به طور معمول، در پژوهش های ژنتيکی-اپيدميولوژيکی که هدف آنها تحقيق در مورد مسيرهای ايجاد کننده بيماری هايی است که حاصل ميانکنش عوامل ژنتيکی و محيطی هستند، نمونه های DNA جمعيت های بزرگی جمع آوری می شود که می تواند به خلق پايگاه های داده ای متشکل از داده های ژنتيکی، فنوتيپی و بالينی بينجامد. بنابراين، سودمندی های بالقوه اين پژوهش ها می تواند در سطحی گسترده تر از افراد شرکت کننده در تحقيق چون جمعيت ها و گروه های قومی و موارد ديگر تاثيرگذار باشد. بعلاوه، يافته های مطالعات ژنتيکی-اپيدميولوژيکی می تواند جهت توسعه دارو ها يا واکسن هايی برای بيماری هايی چون ايذز و ساير بيماری های شايع هر کشورهای مورد استفاده قرار گيرد.

۲-۲ فارماکوژنتيک-فارماکوژنوميک: مطالعه بر روی ژن هايی که بر پاسخ افراد به داروها دخالت دارند از اهميت به سزايی در پژوهش های حوزه سلامت برخوردار شده است، زيرا می تواند به توسعه داروهايی بينجامد که در هر فردی کاملا موثر و با حداقل اثرات جانبی عمل نمايد. چنانچه در اين پژوهش ها، تنها ژن های معدود و يا خاصی مورد مطالعه قرار گيرند، تحت عنوان مطالعات فارماکوژنتيک قرار می گيرند؛ اما چنانچه از تجزيه و تحليل کل ژنوم برای بهينه سازی دارو درمانی بيماران استفاده گردد، بدان فارماکوژنوميک اطلاق می گردد. فارماکوژنوميک با همراهی و نويد بخشی حاصل از تکميل پروژه ژنوم انسان، به خلق پزشکی شخصی شده انجاميده است زيرا امکان آن را فراهم می آورد تا بهينه ترين دارو براساس اطلاعات ژنومی هر شخص تجويز گردد. در هر حال ذکر اين نکته ضروری است که جهت بهره مندی از چنين فناوری های سطح بالايی در کشور های در حال توسعه ای چون ايران، به توجه ويژه و برنامه ريزی دقيق نياز است زيرا يافته های پژوهش های حوزه های ذکر شده از جمله پژوهش های ترجمانی منتج به محصول می باشند.

۲-۳ پژوهش های ژنتيکی و ژنومی پاتوژن ها: کشف ژنتيک پاتوژن ها و اينکه چگونه آنها با ميزبان خود ميانکنش می دهند، به پژوهشگران اين توانايی را خواهد داد تا داروها و واکسن های موثری برای بيماری های گوناگون باکتريايی، ويروسی، قارچی يا انگلی طراحی نمايند. لذا، شناخت دقيق ميزان شيوع چنين بيماری هايی در هر کشوری و اولويت بندی آنها جهت انجام چنين پژوهش هايی کاملا ضروری است زيرا اين بيماری ها دارای الگوی شيوع و بروز وابسته به هر منطقه خاص جغرافيايی هستند. از جمله ديگر حوزه های پژوهش های ژنتيک و ژنوميک، می توان به پژوهش های همسانه سازي ، خوراکی های تغيير يافته ژنتيکی اعم از جانوران و گياهان و بهينه سازی ميکروارگانيسم ها برای انجام ماموريت های مختلفی چون کاهش انواع مختلف آلودگی های محيطی، توليد سوخت و موارد متعدد ديگر اشاره نمود. در مجموع می توان چنين استنتاج نمود که در عصر اميکس که انجام پژوهش ها در طيفی به وسعت حوزه سلامت تا صنعت متاثر از آن هستند، بدون ملاحظات و برنامه ريزی های دقيق جهت استفاده موثر و هدفمند از ابزارها، فناوری ها، يافته ها و نتايج هر يک از حوزه های مختلف اميکس چون ژنوميکس، ترانسکريپتوميکس، پروتئوميکس و موارد متعدد ديگر، انجام پژوهش در اين حوزه به صورت منفرد، خوشه ای، نامداوم، غير شبکه ای و غير همکارانه کاملا ناکارا، ناموثر و بسيار هزينه بر و بدون حصول به کاربردی واقعی در زندگی روزمره مردم خواهد بود.

۳٫ بررسی پژوهش های حوزه ژنتيک از منظر فعاليتی علمی: از روزهايی که پژوهشگران و دانشمندان در آزمايشگاه هايشان فارغ از تامين مواد مورد نياز و کاملا ايثارگرانه اقدام به اکتشاف های علمی نيرو گرفته از کنجکاويشان می نمودند، مدت های زيادی گذشته است. از قرن ۱۸ و آغاز انقلاب صنعتی اين تحول آغاز گرديد و فعاليت های علمی، حرفه ای شدند. در دنيای کنونی، دانشمندان بيشتر پژوهشگران حرفه ای تلقی می گردند، تا علاقه مندان به فعاليت علمی (معمار، ۱۳۸۸، ص۱۵). در ديدگاه سنتی، دانشمند، دانشمندی عام گراست که به معيارهای مرتنی چون همگانی بودن و جهانشمول بودن علم، بی طرفی ، نوآوری و شک سازمان يافته (CUDOS) متعهد است و براساس پايبندی بدين معيارها پاداش می گيرد (Merton, 1973, p.270)؛ در حاليکه در مدل جديد پژوهش و پيشرفت که در واقع جايگزين مدل CUDOS شده است (Ziman, 1990, p.347)، علم يک فعاليت جمعی سازمان يافته با معيارهايی چون مالکيت ، محلی بودن ، اقتدار گرايی ، ماموريت گرايي و تخصص گرايی (PLACE) است و لذا دانشمند، دانشمندی تخصص گرا يا سازمان گراست. در مدل CUDOS، داده ها و يافته های پژوهشگران و دانشمندان اشتراکی دانسته می شود. اين بدان معناست که علم به تمامی افراد جامعه علمی تعلق دارد و لذا معمولا به صورت مقاله، پايان نامه و رساله در اختيار سايرين قرار می گيرد؛ در حاليکه در مدل PLACE، داده ها و يافته های حاصل از پژوهش به گروه يا سازمانی خاص تعلق دارد که دارای مقاصد انتفاعی هستند. در اين مدل معمولا نتايج به صورت گزارش و ثبت اختراع انتشار می يابند (معمار، ۱۳۸۸، ص۲۰). در مدل اول، علم توليد شده جهانشمول است؛ يعنی، در همه زمان ها و برای تمامی افراد جامعه دارای اعتبار است و لذا دارای ديدگاهی جهانی است. در حاليکه در مدل دوم، پژوهشگران و دانشمندان با مسايل و معضلات محلی سر و کار دارند و لذا علم توليد شده معمولا محلی اما کاملا کاربردی خواهد بود. در مدل اول، دانشمند بدون تقيد به هر نوع منافعی و با تعهدی جدی نسبت به يافته ها و کشفيات علمی، واقعيت های علمی را ابراز می کند؛ در حاليکه در مدل دوم، پژوهشگر دارای حرفه پژوهشگری است و پژوهش های وی بر مبنای تقاضای مديريت و ماموريتی خاص شکل می گيرد و کنجکاوی و علاقه شخصی در آن نقشی ندارد (همان، ۲۱). مساله مهم برای دانشمندان در مدل CUDOS يافتن موضوع های جديد است و سنجه آن توليد داده ها و نتايجی است که از بدعت، نوآوری و ابتکار برخوردار باشد. در اين مدل، انتقاد کردن و سنجيدن ادعای محققان ديگر از جايگاه ويژه ای برخوردار است. در مدل PLACE، مسايل توسط مديران شرکت ها و موسسات که با مشکلات واقعی سر و کار دارند مطرح می شود و لذا فعاليت علمی، به فرايند حل مساله تبديل می شود که هدف آن استفاده از مهارت و تخصص فرد جهت حل معضلی يا توليد محصولی می باشد؛ لذا اين مدل، دامنه گسترده ای از اشتغال را فراهم می کند (همان، ۲۲).

۴٫ برخی چالش های عملی انجام پژوهش های حوزه ژنتيک

۴-۱ هزينه بری بالای انجام پژوهش ها: پژوهش علمی به طور عام و پژوهش در حوزه ژنتيک و ژنوميک، ارزان نبوده و نيستند. نگاهی به تاريخچه علم ژنتيک به خصوص از اواخر دهه دوم قرن بيستم به اين سو، حکايت از آن دارد که انجام پژوهش در اين حوزه زمانبر، هزينه بر و معمولا دير بازده هستند. به عنوان مثال، مک لئود، مک کارتی و آوری در پژوهشی ۱۰ ساله نشان دادند که عامل تبديل باکتری های غير بيماريزای پنوموکوک به نوع بيماريزا DNA می باشد (Avery et al, 1944, p.137) و چندين سال بعد واتسن و کريک با استفاده از نتايج آنها و ديگران در سال ۱۹۵۳ مدل مارپيچ دو رشته ای را برای DNA پيشنهاد نمودند (Watson & Crick, 1953, p.737). سال ها طول کشيد تا پروژه های تعيين توالی ژنوم موجودات گوناگون و انسان آغاز گردد، زيرا اين امر عليرغم اهميت فراوانی که در شناخت دستورالعمل های وراثتی تشکيل دهنده يک موجود داشت به ابزارها و فناوری های خاصی نياز داشت. در هر حال با تکميل پروژه ژنوم انسان در اوايل قرن بيست و يکم (International Human Genome Sequencing Consortium, 2004) و با همراهی پيشرفت های خيره کننده فناوری که چگونگی مطالعات علوم زيستی را متحول نمودند، عصر اميکس آغاز گرديده است تا با دانش جامع در مورد کليه اجزاء سلول چون ژنوم، ترانسکريپتوم، پروتئوم و موارد متعدد ديگر، و ادغام و يکپارچگی آنها با استفاده از زيست شناسی سيستمی به درکی جامع از عملکرد سلول و در نهايت ارگانيسم رسيد تا بتوان از آن برای غلبه بر بيماری ها، افزايش طول عمر و … استفاده نمود. به طور کلی هزينه های انجام پژوهش را می توان به سه دسته تقسيم نمود: الف) حقوق پرداختنی به پژوهشگران: بی شک وجود و استفاده کارآمد از نيروی انسانی متخصص، اولين قدم در راه انجام پژوهش است؛ لذا حفظ، نگهداری و استفاده کارآمد از نيروی انسانی متخصص دارای اهميتی فوق العاده است که بخشی از آن با پرداخت حقوق مکفی به آنان تامين می گردد. ب) هزينه ابزار و تجهيزات پيچيده: انجام تحقيق در حوزه علوم تجربی به طور عام و در حوزه ژنتيک به طور خاص نيازمند ابزار و وسايل پيچيده است. تهيه، تامين و نگهداری از چنين وسايلی به شدت هزينه بر هستند. بعلاوه، اين تجهيزات به سرعت از رواج می افتند و محصولات ديگری جای آنها را می گيرد. ج) بودجه لازم برای انجام تحقيق: انجام پژوهش در حوزه ژنتيک به صرف پول کافی نياز دارد زيرا به مطالعه اجزاء و ساختارهايی کاملا پويا می پردازد که دارای ارتباطی نظام مند با يکديگر می باشند. شناخت دقيق اجزاء و درک چگونگی ارتباط آنها با يکديگر به آزمايش های متعددی نياز دارد و کاملا زمانبر است.

۴-۲ محدود بودن و توزيع ناکارای بودجه های پژوهشی: ميزان اعتبارات پژوهشی بخش تحقيقات در هر کشوری، در واقع حکايت از توجه نهادهای تصميم گير آن به علم، پژوهش و پيشرفت علمی جامع کشور دارد. در کشورهای توسعه يافته تا بيش از سه درصد از توليد ناخالص ملی را به پژوهش اختصاص می دهند (زلفی گل و کياني، ۱۳۸۷، ص۱۸). حتی با فرض محقق شدن چنين موضوعی در کشور در سالهای آينده، همچنان و در ديدی وسيع تر محدويت ذاتی در تامين بودجه وجود دارد زيرا منابع مالی کشورها بيکران نيستند. بنابراين، به نظر نگارندگان، توزيع مناسب و هدفمند بودجه در هر زمانی از اهميت بالاتری برخوردار است. در ايران، توزيع بودجه های پژوهشی غير شفاف، غير هدفمند، ناکارا، ناموثر و نامتوازن است و در بسياری از موارد و در فقدان وجود معيارهای مناسب برای سنجش ميزان ثمردهی واقعی بودجه هزينه شده، تنها به ميزان چاپ مقالات به خصوص در مجله های نمايه شده بين المللی چون ISI استناد می گردد (وحدت، ۱۳۸۸، ص۱۴۵). با چنين توزيع بودجه ای، بسياری از پژوهشگران بر حسب ماهيت سازمانی که بودجه را تامين می نمايد و تنها به صرف انجام پژوهش برای پژوهش؛ برنامه و علايق تحقيقاتی خود را تغيير می دهند و به عبارتی از اين شاخه به آن شاخه می پرند.

۴-۳ ارجحيت بر مدل CUDOS در انجام پژوهش ها: شکی نيست که دانشگاه ها نقشی بنيادين و بی بديل در انجام پژوهش ها دارند و بواسطه همين نقش، دانشگاه ها در حال تحول به نوع پژوهش محور و تغيير استراتژی آموزشی به نوع مبتنی بر پژوهش شده اند. در هر حال، هر چند پژوهش اهميت دارد؛ اما صرف انجام پژوهش برای پژوهش و بدون وجود برنامه ای مدون، جامع و کاربردی که در آن اولويت های پژوهشی کشور در هر حوزه ايی به طور دقيق و شفاف و مبتنی بر مسايل مبتلا به کشور و نيازهای واقعی آن تعيين شده باشد, به شخم زدن زمينی باير و لم يزرع می ماند! در فقدان وجود چنين برنامه ای، اساس انجام پژوهش ها و سنجه اهميت آنها به شدت بر مدل CUDOS مبتنی است که از جمله معيار های آن چاپ مقاله در مجله های ISI است.

۴-۴ عدم وجود و عدم حمايت از قوانين روشن و کاربردی جهت همکاری های واقعی درون و برون بخشی : تخصصی شدن، چند حوزه ای شدن و انفجار و فراوانی گسترده اطلاعات، به شدت مطالعات حوزه ژنتيک و اميکس را به پژوهش های همکارانه سوق داده است. انجام چنين پژوهش هايی به مثابه قرار گيری سلول ها، بافت ها، اندام ها و سيستم های مختلف برای شکل گيری موجودات پرسلولی است که دارای سازمان يابی کاملا منظم و هدفمند می باشند. متاسفانه علاوه بر دلايل تاريخی که به فردگرايی و عدم اعتماد افراد به يکديگر منتهی شده است، تصويب قوانين و آيين نامه های جديد پس از درک اهميت پژوهش و مبتنی شدن تخصيص بودجه و ارتقاء اعضاء هيئت علمی بر اساس تعداد کمی مقالات، قرار گيری نام مولفان در ترتيب و موقعيتی خاص و نويسنده مسئول مقاله بودن، به شدت به رقابتی ناکارا در ميان مراکز و حتی بخش های مختلف يک مرکز منتهی شده است و هر فرد و مرکزی تنها به برآورده شدن منفعت شخصی خود می انديشد. عدم توزيع متوازن نيروی انسانی، تجهيزات و بودجه در ميان مراکز مختلف دانشگاهی نيز بر حدت مسئله افزوده است.

۴-۵ عدم استفاده بهينه از داده های توليد شده جهانی: انواع داده های گوناگون حاصل از پروژه های متعدد ژنتيکی و ژنومی که در سطح جهان به انجام رسيده و يا در حال انجام هستند به طور پيوسته و مداوم در دسترس عموم جامعه علمی قرار می گيرند. برای مثال، توالی کامل ژنوم انسان تقريبا تعيين شده است، هر چند که هنوز بخش هايی از آن چون سانترومرها به علت وجود محدوديت های فناورانه تعيين توالی نشده است (International Human Genome Sequencing Consortium, 2004). به عنوان مثالی ديگر می توان به پروژه به نقشه در آوردن هاپلوتايپی ژنوم انسان اشاره نمود (International HapMap Consortium, 2005.). بعلاوه، پروژه های تعيين توالی متنوعی که بر پاتوژن ها و ارگانيسم های ديگر تمرکز دارند به انجام رسيده و يا در حال انجام هستند و داده های حاصل از آنها نيز به طور مداوم وپيوسته در دسترس عموم قرار می گيرند. در هر حال در کشورهای در حال توسعه، از حيث منابع و نيروهای متخصص جهت استفاده بهينه از اطلاعات بر مبنای اولويت های پژوهشی، ظرفيت محدودی وجود دارد؛ اين بدان معناست که هر چند ممکن است اين کشورها به طرقی در انجام پژوهش های حوزه ژنتيک و ژنومی شرکت داشته باشند، اما در استفاده موثر از داده های حاصل و ترجمان و تبديل اين يافته ها به محصول های تجاری يا کاربرد پذير در پزشکی جهت کاهش بار بيماری های مختلف با چالش جدی مواجهند (Nyika, 2009, p.s22). 4-6 وجود تحريم های ناعادلانه بين المللی متاسفانه پس از پيروزی انقلاب اسلامی و تا به امروز و حتی در دوران هشت ساله جنگ تحميلی و دفاع مقدس، کشور ايران تحت تحريم های مختلف بين المللی قرار گرفته است. وجود اين تحريم های ناعادلانه از منظری واقع گرايانه باعث افزايش هزينه های مختلف انجام پژوهش ها گرديده است. از آنجا که چنين تحريم هايی از ابتدای شکل گيری انقلاب شکوهمند اسلامی وجود داشته است و به نظر نمی رسد که قدرت های زورگو تمايلی به رفع آنها داشته باشند، حضور و تاثير آنها می بايست در تعيين اولويت های پژوهشی و تخصيص بودجه های مرتبط در نظر گرفته شود.  

۵٫ نکات راهبردي و راهکارهای پيشنهادی جهت غلبه بر چالش های بر شمرده

۵-۱ شناخت کامل مسايل و معضلات کشور و اولويت بندی آنها: بر اساس آنچه در زمينه تحول فعاليت های علمی و حرفه ای شدن آن ذکر شد، بی شک انجام پژوهش بدون دانستن و شناخت کامل، مداوم و پيوسته مسايل و نياز های کشور و تعيين درجه اولويت آنها بسيار ناکارآمد، ناموثر و غير هدفمند است. به عنوان مثال، هر چند مطالعه و پژوهش بر روی سرطان جهت شناخت، درمان و غلبه بر آن از اهميت بالايی در سطح جهانی برخوردار است، اما جمع آوری دقيق اطلاعات در زمينه بروز، شيوع و ميزان مرگ ومير سرطان ها در هر کشوری و انتشار کاملا منظم وپيوسته آن بسيار ضروری است تا بودجه های پژوهشی به صورت هدفمند و جهت کاهش بار سرطان های شايع مورد استفاده قرار گيرد.

۵-۲ ارجحيت دادن بر مدل PLACE : با توجه به ويژگی های بر شمرده شده برای مدل های CUDOS و PLACE، و با توجه به کاربردهای بالقوه و بالفعل سودمند پژوهش های ژنتيک در رفع معضلات و نياز های کشور در حوزه های مختلف، بودجه های پژوهشی می بايست پس از تعيين اولويت ها، به صورت ماموريت گرا و با هدف کاربردی نمودن داده های حاصل از پژوهش در طی يک بازه زمانی مناسب تخصيص يابند. با توجه به آنکه در بدن هر موجود زنده ای و حتی در سطح سلول نيز، هر بخشی عملکرد خاصی را به انجام می رساند که با يکپارچه شدگی کليه آنها يک سلول و يا يک موجود شکل می گيرد، قطب بندی دقيق کشور به مناطق خاص پژوهشی بر اساس نيازها و مسايل منطقه ای بسيار حايز اهميت است.

۵-۳ ايجاد قطب های جامع و واقعی علمی در کشور: از آنجا که پروردگار متعال طبيعت را به گونه ای خلق نموده است که عليرغم دارا بودن اجزاء بسيار متنوع و گوناگون، کاملا سازمان يافته، منظم، اقتصادی و منتج به نتيجه عمل می نمايد، پژوهش های مورد نياز کشور نيز می بايست عليرغم تنوع، از چنين ويژگی های برخوردار باشند. با توجه به ماهيت نسبتا دير بازده پژوهش های ژنتيک، هزينه بری بالای ريالی و ارزی آنها به خصوص از حيث خريد، نگهداری و ارتقاء تجهيزات مورد نياز، لزوم ماموريت گرا شدن پژوهش های پژوهشگران اين حوزه جهت حل مسايل، ماهيت بسيار پويا و سريع به روز شونده يافته های علمی اين حوزه که به شدت بر اهميت وجود و استفاده بهينه از فرصت های مطالعاتی برای پژوهشگران اين حوزه تاکيد دارد، تشکيل های قطب های جامع و واقعی علمی در کشور به طوريکه در آنها محققان به صورت هدفمند و براساس ماموريت های بر گرفته از مسايل کشور با استفاده از مدرن ترين و پيشرفته ترين تجهيزات و با بودجه تخصيص يافته کافی، اقدام به پژوهش نمايند کاملا ضروری می نمايد. شکل گيری اين قطب های جامع می بايست براساس نيازهای منطقه ای کشور باشد. لازم به ذکر است که اين قطب های جامع می بايست از طريق شبکه ای مجازی به يکديگر متصل باشند تا به مانند اعضاء و جوارح انسان که تحت کنترل مغز، عملکردی يکپارچه و سازمان يافته را موجب می گردند که به حيات فرد می انجامد؛ يکپارچگی و سازمان يافتگی اين پژوهش ها به بهبود و ارتقاء واقعی سطح زندگی افراد جامعه بينجامد.  

منابع:

۱- زلفی گل، م ع؛ کياني، ا؛ «راهبردهای علمی برای تحقق سند چشم انداز»، ماهنامه تدبير، شماره ۲۰۱، ۱۴-۲۰، ۱۳۸۷

۲- معمار، ث؛ «بررسی چالش های فيمابين نهادهای علمی با نهاد سياست و اقتصاد»، پژوهشنامه پژوهشکده تحقيقات استراتژيک مجمع تشخيص مصلحت نظام، شماره ۳۴، ۱۱-۴۸، ۱۳۸۸٫

۳- وحدت، ر؛ آژير، م؛ «نقش دانشگاه در فرايند توليد علم»، پژوهشنامه پژوهشکده تحقيقات استراتژيک مجمع تشخيص مصلحت نظام، شماره ۳۴، ۱۳۷-۱۷۳، ۱۳۸۸٫

۴- Avery OT; MacLeod CM; McCarty M; “Studies on the Chemical Nature of the Substance Inducing Transformation of Pneumococcal Types: Induction of Transformation by a Desoxyribonucleic Acid Fraction Isolated from Pneumococcus Type III”, Journal of Experimental Medicine 79: 137–۱۵۸, ۱۹۴۴٫

۵- International HapMap Consortium, A haplotype map of the human genome. Nature 437: 1299–۱۳۲۰, ۲۰۰۵٫

۶- International Human Genome Sequencing Consortium, “Finishing the euchromatic sequence of the human genome”, Nature 431: 931–۹۴۵, ۲۰۰۴٫

۷- King RC; Stansfield WD; Mulligan PK; A Dictionary of Genetics, Seventh Edition, Oxford University Press, 2006.

۸- Merton RK; The Sociology of Science: Theoretical and Empirical Investigations, Chicago University Press, 1973.

۹- Nyika A; “Ethical and practical challenges surrounding genetic and genomic research in developing countries”, Acta Tropica 112S: S21–S31, 2009.

۱۰- Watson JD; Crick FH; “Molecular Structure of Nucleic Acids: A Structure for Deoxyribose Nucleic Acid”, Nature 171: 737–۷۳۸, ۱۹۵۳٫

۱۱- Ziman J; Research as a career, the research system in tranization, kluwder academic publisher, 1990.